Słowo plener pochodzi z francuskiego zwrotu „en plein air”, co można przetłumaczyć jako „pod gołym niebem”. To nic innego jak twórczość malarska realizowana na świeżym powietrzu. Artysta przebywając w bezpośrednim kontakcie z naturą znajduje w niej spokój i ukojenie, ale również inspirację. Tematem pracy jest więc w większości przypadków otwarta przestrzeń, która znajduje odzwierciedlenie na płótnie w postaci pejzaży. Wielkimi propagatorami tego typu malarstwa byli m.in. Vincent van Gogh, Claude Monet i Pierre-Auguste Renoir, a w Polsce – Leon Wyczółkowski, Jan Stanisławski czy Julian Fałat.

Znaczenie terminu „plener” stopniowo zaczęło ewoluować. Obecnie to coraz częściej zorganizowany wyjazd grupy malarzy, którego celem jest tworzenie obrazów na otwartej przestrzeni – w ciszy i z dala od zgiełku cywilizacji. W każdym jednak wypadku do pleneru należy odpowiednio się przygotować. Praca twórcza na świeżym powietrzu to nie tylko wygodny i dostosowany do warunków ubiór, ale również odpowiedni sprzęt i akcesoria malarskie, które ułatwią i umilą realizację dzieł powstających na płótnie. Ich wybór zależy w pewnym stopniu od stosowanej przez artystę techniki. Istotne jest też miejsce i czas trwania pleneru, a także rodzaj transportu.

Jak namalować obraz w plenerze? – wybór farby

Obraz malujemy oczywiście farbą. Jest to element pracy malarza, o którym nie można zapomnieć także wybierając się na plener. Przy czym mamy tu większy wybór. Farby olejne kryją powierzchnię lepiej od innych i mają wyrazistą kolorystykę. Ich mankamentem jest natomiast to, że schną dłużej, więc malowanie nimi to proces czasochłonny. Niekoniecznie sprawdzą się więc w plenerze. Dobrą alternatywą będzie tutaj zestaw farb akrylowych. Schną szybko i są łatwiejsze w użyciu. Ich cena także jest niższa. Można je kupić w tubkach, słoikach lub w sprayu. Niższa waga i mniejsze opakowanie mają niebagatelne znaczenie podczas terenowego wyjazdu artystycznego. Podobnie jak to, że akryle dosyć łatwo można sprać z ubrania.

Farby akwarelowe są dostępne w kostkach i w tubkach, ale ich profesjonalne użycie w malarstwie wymaga dużej wprawy i już wyrobionego stylu. Nie będą więc one dobrym wyborem dla nowicjusza. Jednocześnie technika malowania akwarelami nie wymaga wiele sprzętu, co w plenerze może być niezwykle wygodne. Łatwiejszy w użyciu, lepiej kryjący i tańszy będzie gwasz – farba, która składa się z pigmentów oraz gumy arabskiej. W niektórych przypadkach nie ma potrzeby zabierania ze sobą na plener wszystkich kolorów, ale to już zależy od indywidualnych preferencji oraz stylu tworzenia. Pracę z farbami wspomoże na pewno drewniana paleta, ale czasem lepiej z niej zrezygnować ze względu na dodatkową wagę.

Pędzle i sztaluga plenerowa

Malowania zazwyczaj nie będzie również bez pędzli. Nie bez powodu określa się je zresztą jako przedłużenie ręki artysty. Choć oczywiście są i tacy, co wolą malować palcami. Tak czy inaczej, wybór pędzla to istotna kwestia. Mają one inne rozmiary i kształty. Różnią się też twardością i gęstością włosia. Dobór dokonuje się zatem często w oparciu o rodzaj farby i podłoża. Przykładowo krótki trzonek i włosie wiewiórki czy sobola zapewniają odpowiednią chłonność, więc sprawdzą się przy akwarelach. Długi uchwyt z kolei wybiera się często do malowania na płótnie. Sztywniejsze włosie jest lepsze do farb olejnych. Ważne, aby akcesoria były wygodne w użyciu i dostosowane do techniki tworzenia. Na dobrą sprawę warto mieć ze sobą zróżnicowany zestaw. Interesującą opcją na plener mogą być pędzle składane lub z wbudowanym zbiorniczkiem na wodę.

Klasyczne, drewniane sztalugi są duże i ciężkie. Nie jest więc to najlepszy wybór na malowanie pod gołym niebem. Zdecydowanie lepiej sprawdzi się dedykowana na takie sytuacje sztaluga plenerowa. Będzie ona lżejsza, poręczna i szybka w montażu. Ciekawą alternatywą dla drewna jest tu aluminium. Sztaluga plenerowa wykonana z tego surowca przypomina nieco statyw do aparatu fotograficznego. Jej wysokość można regulować za pomocą teleskopowych nóg. Zachowuje przy tym stabilność, a przede wszystkim jest niezwykle lekka. Po złożeniu i spakowaniu w pokrowiec nie zajmuje dużo miejsca.

Płótno czy papier?

Wybór powierzchni malowania to jedna z istotniejszych decyzji. Tym bardziej, że ma ona również bezpośredni związek z doborem rodzaju farby. Wielu artystów swoje dzieła tworzy na płótnie malarskim. Istnieje kilka jego rodzajów. Najdroższe są płótna lniane, ale dobrą jakość mają również te poliestrowe. Z kolei te wykonane z tkaniny bawełnianej są podatne na gniecenie, więc nie będzie to dobry wybór w sytuacji, gdy trzeba je jeszcze dodatkowo przetransportować w miejsce pleneru. Do malowania na płótnie sprawdzą się farby akrylowe i olejne, ale również akwarelowe.

Akwareliści najczęściej wybierają jednak papier. Należy tu dobrać odpowiednia gramaturę, aby zapewniał odpowiednie warunki do malowania po kontakcie z wodą. Akwarele sprawdzają się też do mniejszego formatu. Nawet w przypadku, gdy ktoś preferuje malowanie na płótnie, często pierwsze próby wykonuje na papierze. Wybierając się na plener należy zabezpieczyć większą liczbę podłoża malarskiego. Oczywiście płótno i papier to tylko dwie najczęściej występujące powierzchnie. Niektórzy artyści malują też na drewnie, jedwabiu, szkle czy porcelanie.

Akcesoria dodatkowe

Aby malowanie na świeżym powietrzu było udane, nie można oczywiście zapomnieć o podstawowym wyposażeniu. Farba, sztaluga plenerowa i wybrana powierzchnia malowania to absolutna konieczność. Są też jednak inne akcesoria, które mogą okazać się niezwykle przydatne. Ich brak sprawi, że niejeden artysta zacznie się zastanawiać, jak ma w tej sytuacji namalować obraz, ale niestety nie znajdzie odpowiedzi. Wszystko zależy bowiem od preferowanych technik. Klasyczny pędzel można zastąpić szpachelkami malarskimi lub gąbką. Niektórzy najpierw szkicują swój obraz – tutaj konieczny będzie więc ołówek grafitowy i gumka. Inni z kolei za niezbędny asortyment uważają nóż, utrwalacz, rozpylacz, werniks czy rozcieńczalnik. Każdemu za to przydatny będzie pojemnik na wodę, papierowe ręczniki, ściereczka oraz… worek na śmieci.

Nie zapominajmy również o wygodzie twórcy. Narzędzia pracy warto uporządkować wykorzystując do tego celu odpowiednie pojemniki albo skrzynkę. Fartuch malarski ochroni ubranie przed zabrudzeniem farbą. Niektórzy używają również rękawiczek jednorazowych. Składane krzesełko pozwoli zająć wygodną pozycję, natomiast parasol osłoni przed słońcem i lżejszym deszczem. Woda pitna i przekąski to również konieczność podczas wielogodzinnej pracy. Trzeba jednak liczyć się z tym, że długość listy opisującej wyposażenie do zabrania na plener za każdym razem ograniczy dostępność przestrzeni transportowej.