Ikebana to nic innego jak tradycyjna japońska sztuka, której historia sięga VII wieku. Polega na układaniu kwiatów zgodnie z określonymi zasadami mającymi symbolizować niebo, ziemię oraz ludzi. Tę metodę uważa się nie tylko za wyrafinowaną, ale także wysoce subtelniejszą od tych praktykowanych przez inne kultury. W większości krajów uwagę przykuwa się przede wszystkim do malarstwa, rzeźb czy literatury. W Japonii ikebana jest sztuką samą w sobie, gdzie linearność łączy się z głębią i odzwierciedla jednocześnie filozofię oraz harmonię życia mieszkańców kraju kwitnącej wiśni.

Historia japońskiej sztuki układania kwiatów

Ikebana w Japonii pojawiła się wraz z buddyzmem. Na początku kwiaty układano na ołtarzach w ramach ofiary. Nie od razu jednak przyjmowały one znaną nam współcześnie formę. Dopiero w X wieku, czyli okresie Heian, zaczęto umieszczać je w pojemnikach, a ponad dwieście lat później stały się integralną częścią kompozycji określanej mianem „mitsu-gousoku” tworzonej ku czci oświeconego mnicha. Już wtedy Japończycy zaczęli przykładać wagę do sposobu układania roślin, lecz wciąż należało to do sfery sakralnej.

Rozwój ikebany przypada na XV wiek. Właśnie z tego okresu pochodzą pierwsze zapisy o mistrzu japońskiej sztuki układania kwiatów – głowie rodu mnichów. Jej nazwa „ike-no-bō” wywodzić się od miejsca, w którym Ci mieszkali, mianowicie chatki (bō) położonej nad brzegiem jeziora (ike). Początkowo kompozycje kwiatowe stawiano we wnękach ściennych, alkowach – tokonomach – pierwotnie mających służyć do eksponowania zbroi. Nastało to dopiero po zjednoczeniu narodu i ustanowieniu pokoju. Dzięki temu kwiatowe dzieła sztuki zyskały na popularności, a także znaczeniu.

Różne style ikebany

Pierwsze style ikebany upamiętniono w najstarszym rękopisie sztuki układania kwiatów – Kao irai no Kadensho. Jednym z nich jest tatebana (stojące kwiaty), z którego w późniejszym okresie rozwinął się klasyczny styl rikka. To połączenie ustawionych pionowo trzech gałązek cedru, sosny oraz cyprysu z kwiatami, np. chryzantemami, kameliami, azaliami, śliwami, irysami czy bambusami. Kompozycje są proste i smukłe. Kolejny styl to kakebana (wiszące kwiaty) do dziś wyjątkowo popularny. Stworzenie takiego zestawienia wymaga zastosowania niskich naczyń, np. talerzy lub misek, a także suchych liści czy też gałązek drzew owocowych.

Stylów ikebany można wyróżnić co najmniej kilkanaście. Każdy z nich to unikalna sztuka układania kwiatów. Poszczególne kompozycje różnią się głównie wyglądem – ułożeniem, składem i kolorystyką. Seika, znana również pod nazwą Shoka, wyróżnia się tym, że wierzchołki ułożonych kwiatów tworzą trójkąt. Innym rodzajem jest także moribana, od którego wymaga się wykorzystania kwiatów z prostymi łodygami np. mieczyków, chryzantem, lilii, gerber oraz płaskich podstawek. Wysokie naczynia i wazony są natomiast niezbędne, jeśli chodzi o styl heika. Dzięki temu stabilna konstrukcja może utrzymać chryzantemy, lilie, róże piwonie i tulipany.

Co kryje w sobie sztuka z kraju kwitnącej wiśni?

Oczywiście japońskie kompozycje mogą również znaleźć się pod wieloma innymi formami. Widząc je, nikt nie powinien mieć już wątpliwości, czym jest ikebana i co to dokładnie znaczy. Ta fascynująca japońska sztuka układania kwiatów zachwyca swoją estetyką, wprowadzając jednocześnie jej odbiorców w filozofię i kulturę Japonii. Posługiwanie się prostymi zasadami i technikami ułatwia zatrzymanie się, by na chwilę wyciszyć umysł, pokontemplować czy docenić piękno natury. Choć w Europie niewiele osób wie o tej sztuce, warto zagłębić się w jej unikalną formę ekspresji artystycznej.

Nie każdemu uda się idealnie ułożyć kwiaty zgodnie z zasadami konkretnego stylu. Od artysty wymaga się kreatywności, a także umiejętności. Wszystkie rośliny mają inne właściwości, niektóre stają się miękkie dopiero po podgrzaniu, co umożliwia ich formowanie, natomiast inne trzeba odpowiednio przycinać. W wielu przypadkach zaleca się również wykorzystywanie drucianych podpór. Choć sztuka układania kwiatów mogłaby wydawać się prosta, nie jest taką. Warto jednak podejść do niej z cierpliwością i potraktować jako formę nie tylko wyrazu kreatywności, ale też medytacji.